MOP NO CCI-TL ASINA PROTOKOLU KOOPERASAUN BA SERTIFIKASAUN NO INSKRISAUN EMPREZA KONSTRUSAUN SIVÍL NO KONSULTÓRIA TÉKNIKA SIVÍL

DILI, 23 NOVEMBRU 2021: S. Exa, Ministru Obras Públikas (MOP), Arq. Salvador Eugénio Soares dos Reis Pires, no Prezidente Kámara Komérsiu Industria Timor-Leste (CCI-TL, sígla Portugés), Sr. Oscar Lima, iha Tersa-feira ne’e, iha Hotel Timor asina protokolu kooperasaun ba sertifikasaun no inskrisaun empreza konstrusaun sivíl no konsultoria téknika sivíl.

Ministru Obras Públikas (MOP), Arq. Salvador Eugénio Soares dos Reis Pires, no Prezidente Kámara Komérsiu Industria Timor-Leste (CCI-TL, sígla Portugés), Sr. Oscar Lima, iha Tersa-feira ne’e, iha Hotel Timor asina protokolu kooperasaun ba sertifikasaun no inskrisaun empreza konstrusaun sivíl no konsultoria téknika sivíl.(Foto MOP).

Protokolu kooperasaun ne’e asina bazeia ba primeira alterasaun ba Dekretu Lei nú. 27/2010, de 22 de Dezembru kona-ba Rejime Jurídiku ba Sertifikasaun no Inskrisaun ba Empreza Konstrusaun Sivíl no Konsultoria Téknika Sivíl, ne’ebé altera ho Dekretu Lei nú. 17/2021, de 22 de Setembru.

“Ita asina akordu implementasaun husi Dekretu Lei 17/2021 de 22 de Setembru ne’ebé halo primeiru alterasaun ba Dekretu Lei 27/2021 de 22 de Dezembru atu halo sertifikasaun no inskrisaun ba ita-nia impreza sira atu informa ba Governu di’ak liután kona-ba kapasidade finanseira, jestaun, ekipamentu no rekursu umanu husi ita-nia seitór privadu sira ne’ebé iha, agora akordu ne’e tama ho CCI-TL tanba sira mak hanesan mahon ba setór privadu hotu iha Timor-Leste, sira hamutuk ho Governu identifika sira-nia membru emprezariál sira ne’e hodi bele halo inskrisaun ida-ne’e. Aliende ida-ne’e, Dekretu Lei ida-ne’e mais importante ne’ebé signifikativu mak hasai tiha artigu ida iha artigu 7 iha Dekretu Lei ida primeiru ne’e, ne’ebé halo limitasaun ba setór privadu bele konkore de’it millaun $7.5, iha ne’eba limitasaun ne’e ita hasai tiha katak ba oin sira bele konkore liu ida-ne’e, laiha limitasaun,”Sr. Ministru Obras Públikas, informa ba jornalista sira iha Hotel Timor, hafoin asina akordu kooperasaun ho CCI-TL.

Sr. Ministru akresenta presiza mós halo reforma ba lei sira seluk hodi fasilita di’ak liután seitór privadu liuliu iha prosesu tenderizasaun no pagamentu ba emprezáriu sira, tanba durante ne’e, emprezáriu sira preokupa maka’as kona-ba pagamentu tarde, no situasaun ne’e akontese tanba prosesu burokrasia ne’ebé eziste iha Governu nia-laran.

“Klaru katak reforma lei sira seluk tenke halo, husi parte seluk karik Lei Jestaun Finanseira, Lei Aprovizionamentu, ne’ebé parte ami-nian halo hela advokasia ho Ministériu Finansas no mós ha’u enkoraja Sr. Prezidente CCI-TL ho ekipa tomak para atu halo aprosimasaun ho ministériu relevante seluk, para bele toma inisiativa reforma sira ne’e, para bele fasilita liután ita-nia seitór privadu, tanba ita-boot sira hatene katak Governu hotu-hotu nia vizaun hakarak lori dezenvolvimentu i atu realiza dezenvolvimentu ne’e la’os parte Governu mesak de’it, tenke iha parseiru i parseiru ne’ebé di’ak mak seitór privadu tanba sira mak sai hanesan ezekutadór husi planu dezenvolvimentu ne’ebé Governu halo, maibé ita dehan burokrasia, ita-nia negósiu ambiente ladi’ak buat sira ne’e hotu sei la ajuda, tulun ita-nia seitór privadu sira para dezenvolve, entaun ohin ne’e faz parte husi reforma ida ne’ebé ita presiza halo, ne’ebé hasai tiha limitasaun ne’ebé uluk ita tau hela ba ita-nia setór privadu sira, atu loke dalan ba sira atu partisipa liu efetivamente ou ativu liután iha ita-nia prosesu dezenvolvimentu nasionál,”Sr. Ministru esplika.

Iha intervensaun, Sr. Ministru afirma katak hanesan Ministru Obras Públikas ezekuta de’it polítika VIII Governu Konstitusionál nian, bainhira atu promove projetu liuliu kategoria emerjénsia tuir Lei Aprovizionamentu liuliu iha artigu 92, 94 tenke iha justifikasaun téknika para atu justifika de’it nia aktu hasai kontratu sira ne’e, tanba ne’e atu labele fó risku ba seitór privadu sira mak projetu emerjénsia hotu hanesan inundasaun iha 13 Marsu tinan 2020 no 4 Abril tinan 2021 ne’e Governu fó siguransa kontratuál ba empreza depois ezekuta projetu sira.

“Ha’u sempre hatete iha dia 13 de Marsu iha 2020 nian bainhira atribui, fó ordem de traballu ba emprezáriu sira ne’ebé atu ezekuta projetu emerjénsia iha tempu ne’eba, atu hatete katak Governu nia papél mak tenke fó seguransa, servisu kontratuál ba emprezáriu, ami labele husik hela ita-boot sira iha kondisaun ida, haruka ita-boot sira promove tiha obra depois la fornese seguransa kontratuál ba ita-boot sira. Projetu emerjénsia 13 Marsu ita halo iha tempu badak, fulan 6, iha tempu ne’eba to’o agora laiha problema kontratuál ho projetu sira ne’ebé mak Governu ne’e ho nia vizaun hakarak promove, i hanesan mós 4 Abril agora ekipa Task Force hala’o hela, espera katak projetu sira ne’ebé ita promove ne’e fó siguransa kontratuál ba seitór privadu sira, labele fó fali risku finanseira ba ita-boot sira, depois lori fali loss ka kerugian ba ita-boot sira, entaun Governu ida-ne’e boa fee”,Sr. Ministru afirma.

KONA-BA PROJETU 143

Sr. Ministru hatete “Dala-barak ha’u hasoru ita-boot sira ha’u moe, ha’u triste oituan ho situasaun sira ne’ebé mak ita hasoru hanesan projetu 143, no seluk tan ne’ebé bainhira VIII Governu tama mai muda polítika ita-boot sira ne’ebé mak iha obra ou promove ona maibé seidauk iha kontratu hetan defikuldades para atu hetan prosesu pagamentu. VIII Governu lideradu husi S. Exa, Primeiru Ministru, Sr. Taur Matan Ruak, nia hanoin katak ita tenke promove projetu bazeia ba ita-nia lei, no Maun Boot Xanana kuaze tinan 10 kapitaliza ona ita-nia seitór privadu”.

Tanba ne’e, Sr. Ministru esklarese katak, dala-barak Parlamentu Nasionál no seitór privadu sira sempre husu kona-ba projetu 143 maibé hanesan ministru ezekuta de’it polítika VIII Governu Konstitusionál nian.

CCI-TL AGRADESE EMPREZA NASIONÁL KONKORE BA PROJETU LAIHA LIMITASAUN

Iha fatin hanesan, Prezidente CCI-TL, Sr. Oscar Lima, reprezenta emprezáriu tomak agradese ba VIII Governu Konstitusionál lideradu husi S. Exa, Primeiru Ministru (PM), Jenerál Taur Matan Ruak, liuliu ba Sr. Ministru Obras Públikas ne’ebé halo esforsu halo ba alterasaun Dekretu Lei 17/2021 husi Dekretu Lei 27/2010 nian ne’ebé lemite partisipasaun seitór privadu iha projetu boot sira, maibé ho alterasaun ne’e bele fó oportunidade atu empreza nasionál mós bele konkore iha projetu boot sira.

“Governu ne’ebé lidera husi Jenerál Taur Matan Ruak, ami-nia obrigadu boot teb-tebes i Sr. Ministru favór hato’o hela ba Sr. Primeiru Ministru katak ami kontenti tanba a partir ohin Timoroan sira atu hakarak ka lakohi sira sei hetan oportunidade i sira sei la haluha atu halo investimentu iha sira-nia rain ida-ne’e. Ami-nia agradesimentu boot teb-tebes ne’ebé ami hakarak fó ba ita-boot i momentu ida-ne’e, prezensa loron ida ohin ne’e importante tebtebes, loron ida ohin ne’e sente katak foun ida ba ami, enkontru ida ohin ne’e ita hatete loloos katak ne’e buat ida ne’ebé ami ejiji tempu naruk tebes ona dezde IV Governu Konstitusionál, iha momentu ne’eba ha’u-nia kolega Julio Alfaro mak Prezidente Kámara Komérsiu Industria mais ami la konsege, tuir mai Primeiru Ministru hira, komesa husi Maun Boot Kay Rala Xanana Gusmão, Dr. Mari ALkatiri, Dr. Rui Maria de Araujo, ikus mai Jenerál Taur Matan Ruak, iha tempu ida-ne’e Jenerál Taur Matan Ruak mak ita konsege realiza, Ami hakarak hatete de’it ba Exelénsia, buat ne’e la la’o mesak, tanba ita-boot nia sensebilidade, tanba ita-boot mós uluk hanesan emprezáriu ida”, Sr. Prezidente CCI-TL hato’o iha intervensaun.

PSr. Prezidente CCI-TL hatutan “Primeira ves mak Governu iha konfiansa ba setór privadu nasionál, ida-ne’e CCI-TL kontenti tebes, ami mós hatene katak konfiansa ne’ebé ita-boot sira fó mai ami la’os tanba hanoin ami maibé tanba ami mós merese ona, ita setór privadu nasionál merese ona hetan fatin ida-ne’e, tanba barak tebes hatudu iha tereñu hatudu katak seitór privadu nasionál, emprezáriu timoroan barak teb-tebes iha ona kapasidade para atu ezekuta orsamentu barak liu millaun $20 mós sira barak bele ona, tanba ne’e ami hatene katak merese para hetan ida-ne’e, maibé ita-boot la halo esforsu mós ami la hetan nein serteza”.

Alterasaun Dekretu Lei ne’e bele fó oportunidade ba emprezáriu nasionál hodi ezekuta projetu sein iha limite, nune’e osan bele sirkula de’it iha timor. Maske nune’e, atu ezekuta projetu sira, Prezidente CCI-TL husu “Ba emprezáriu nasionál sira atu prepara ekipemantu, prepara tékniku, servisu ho responsabilidade para bele hatudu ita-nia kbi’it para bele dehan ita bele duni, selae ita tau pozisaun Ministru Obras Públikas iha problema nia-laran”.

Prezidente CCI-TL mós husu ba estrutura CCI-TL iha munisípiu sira atu koopera ho Ministériu Obras Públikas para halo levantamentu dadus ne’ebé feitu, fó informasaun ne’ebé klaru loloos para atu halo sertifikasaun no inskrisaun ba empreza nasionál sira.

Nune’e mós Diretór Jerál Administrasaun Finansas (DJAF) Ministériu Obras Públikas nian, Sr. Januário Aparício Barbosa, asinatura protokolu kooperasaun ne’e pasu importante ne’ebé instituisaun estadu halo ho seitór privadu hodi hametin kooperasaun no parseria hodi hametin kualidade dezenvolvimentu iha seitór infraestrutura liuliu ho servisu obras públikas nian.

Antes ne’e, bazeia ba Dekretu Lei 27/2021 nian, Ministériu Obras Públikas halo ona sertifikasaun ba kompañia sira, no rezultadu husi ezersisiu ne’e Ministériu Obras Públikas konsege emiti sertifikadu ba kompañia konstrusaun sivíl hamutuk 600, iha sertifkasaun ne’e iha kualifikasaun A, B1, B2, no klasifikasaun C. Esforsu maka’as ne’e ein felizmente sertifikadu sira ne’e kaduka tiha iha 2015, depois de prosesu revogasaun labele halo tanba sistema perturba hela, mezmu nune’e ezersísiu anteriór nafatin halo hanesan esperiénsia hodi halo sistema sustentável iha futuru.

“Ita koko no reativa fila-fali sistema i ita halo mudansa tanba ne’e, iha tinan ida-ne’e Governu halo primeiru alterasaun tuir Dekretu Lei nú 17/2021 de 22 de Setembru husi alterasaun dahuluk Dekretu Lei nú 27/2010, 22 de Dezembru, ida-ne’e hanesan gia ita para fó apoiu ba implementasaun ba Dekretu Lei refere, no mós manutensaun ba sistema sertifikasaun oras ne’e estabelesidu fali ona katak depois de asina protokolu ba sertifikasaun ita sei servisu hamutuk di’ak liután hodi bele fó rezistu ba kompañia sira ne’ebé eziste iha Timor-Leste,”Sr. Diretór DJAF informa.

Sr. Diretór hatutan “Tuir planu ekipa tékniku Ministériu Obras Públikas sei koordena ho CCI-TL iha munisípiu 13 hodi halo sosializasaun ba Dekretu Lei nú 17/2021 de 22 de Setembru, tuir kedas ida-ne’e ita sei halo inskrisaun ba kompañia sira no prosesu ba iha verifikasaun para ita bele haree sertifikasaun ba iha kompañia sira hotu, espera katak iha tempu besik sistema sertifikasaun bele efetivu liután iha tinan 2022, atu nune’e servisu hamutuk entre Ministériu Obras Públikas no CCI-TL mak ohin ita hamutuk iha fatin ida-ne’e hodi asiste hamutuk S. Exa, Ministru Obras Públikas no Exelentísimu Prezidente CCI-TL asina protokolu de kooperasaun kona-ba sertifikasaun no inskrisaun ba iha empreza konstrusaun sivíl no konsultoria sivíl sira hotu”.

Serimonia asinatura ba protokolu kooperasaun partisipa husi Diretór Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (AND), Sr. Renato Mariano Monteiro da Cruz, ne’ebé reprezenta S. Exa, Vise Primeiru Ministru no Ministru Planu Ordenamentu (V-PM no MPO), Sr. José Reis, Diretór Banku Nasionál Komérsiu Timor-Leste (BNCTL, sígla Portugés), Sr. Brigidio Sousa, Reprezentante husi Organizasaun Internasionál Traballu (ILO, sígla Inlgés), Prezidente instituisaun autónomu tutela ba Ministériu Obras Públikas, estrutura CCI-TL nasionál to’o munisípiu, inklui konvidadu sira seluk.

#Media_MOP